ZANA ZA KUFUNDISHIA NA KUJIFUNZIA

Zana za Kujifunzia na Kufundishia

Mwalimu yeyote anapaswa kujifunza utengenezaji na matumizi ya zana, kwani ni 

nyenzo muhimu sana katika kazi ya kufundisha na kujifunza.

Nini maana ya Zana za Kujifunzia na Kufundishia?

“Zana ni kitu chochote kinachopangwa na kutumika katika kuinua kiwango cha 

elimu”.

Je, mwalimu anaweza kuwa Zana?

NDIYO, Mwalimu pamoja na vifaa vingine anaweza kuwa zana kwa sababu vifaa 

vya kufundishia pamoja na mwalimu vimepangwa na kutayarishwa kwa 

madhumuni ya kuboresha tendo la kujifunza na kufundisha. 

Je, unadhani Mwanafunzi anaweza kujifunza pasi kuwa na Mwalimu?

NDIYO, Mwanafunzi anaweza kujifunza kwa kutumia zana pekee bila ya mwalimu 

(Resource-based learning) lakini mwalimu atashindwa kufundisha bila ya 

mwanafunzi ingawa anazo zana za kufundishia.

JIPIME

Mwalimu anaposimama mbele ya darasa na zana zake, Je, madhumuni na lengo 

lake ni kuinua kiwango cha wanafunzi kujifunza au kuinua kiwango chake cha 

kufundisha?

KUMBUKA

Lengo hasa la kutumia zana katika kufundisha ni kukuza na kuinua kiwango cha 

kujifunza cha mwanafunzi.

Aina mbalimbali za Zana za Kujifunzia na Kufundishia

Zana za Kufundishia na Kujifunzia zimegawanyika katika makundi matano (5)

1. Vitu halisi

Kutokana na mpangilio wa piramidi, vitu halisi ni bora zaidi kwa Kufundishia kuliko 

kifaa cha aina nyingine ile. 

Kwa kutumia vitu halisi mwanafunzi anajifunza kwa udadisi, kuchunguza, na 

kugundua. Pia vitu halisi vinampa mwanafunzi nafasi kubwa ya kujifunza kwa 

vitendo na kutumia milango mingi ya fahamu kwa wakati mmoja. Katika Piramidi 

vitu halisi vimewekwa kwenye kitako cha piramidi kuonesha umuhimu wa 

utumiaji wa vitu halisi wakati wa kujifunza na kufundisha.

2. Bandia/Maumbo (Model)

Kwa ukosefu wa vitu halisi, maumbo/vitu bandia huchukua nafasi ya pili. 

Mwanafunzi anapata kuona, kusikia, kuhisi kana kwamba anatunmia vitu halisi. 

Bandia ni igizo la vitu halisi, hivyo huchangia iasi Fulani cha ukweli.

3. Televisheni, Video na Sinema

Televisheni inachangia katika kuonesha vitu kama vilivyo, kwa hali hii kuna ukweli 

ndani ya televisheni. Televisheni inamwezesha mwanafunzi kusikia na kuona 

matendo wakati ule ule yanapofanyika.

4. Chati, Picha, Mabango, Grafu na Ramani

Zana hizi hutoa mawasiliano ya kuona tu. Mwanafunzi anajifunza kwa kutumia 

macho yake tu.

5. Radio, Santuri, Tepu-Rekoda

Zana hizi humsaidia mwanafunzi kujifunza kwa kusikia. Vipindi maalum 

hutayarishwa kwa ajili ya shule au wanafunzi wanaosoma kwa masafa.

JIPIME

 Toa sababu ya mpangilio wa zana za kujifunzia na kufundishia kupangwa 

kwa umbo la piramidi.

Mgawanyo wa Zana za Kujifunzia na KufundishiaZana za Kujifunzia na Kufundishia zinaweza kugawanywa katika makundi makuu 

mawili (2);

1. Zana za Ziada

Hizi ni aina ya zana zinazomsaidia mwalimu kuchapuza somo lake. Kwa kutumia 

zana za ziada mwanafunzi hapati fursa ya kujifunza kwa vitendo yale mambo 

anayojifunza, bali mwanafunzi hubaki kusikiliza tu. (mfano radio, tepu rekoda na 

santuri).

2. Zana Unganishi

Hizi ni aina ya zana zenye msaada mkubwa wakati wa ufundishaji. Zanan 

unganishi hazimsaidii mwanafunzi katika kujifunza tu bali zinamsaidia mwanafunzi 

kufanya kwa vitendo yale anayojifunza.

(mfano vitu halisi, bandia, chati, ramani, picha, na maabara)

Ufundishaji bainifu

Ufundishaji bainifu ni nini?

ni mbinu nyumbulifu kwa ajili ya kuangalia, kuweka kumbukumbu na kutafsiri kile 

ambacho wanafunzi wamejifunza kuhusu kusoma na kuandika.

Ni katika kujua kile ambacho wanafunzi wanakijua ndipo tunapokuwa na uwezo 

wa kufundisha kile wanachohitaji. Walimu bora huweza na hulazimika 

kuwaendeleza wanafunzi wao. Hii ina maana kuwa, walimu lazima wawe na 

welewa mzuri kuhusu usomaji ni nini. Na ni lazima watambue jinsi gani wanafunzi 

wanatumia mikakati hiyo.

Walimu husimama kwenye njia panda kati ya nyumbani na shuleni, kati ya 

usomaji katika familia na usomaji shuleni, mwanzoni mwa safari. Mwalimu lazima 

aelewe maarifa ya wanafunzi wanayoleta shuleni kutoka katika familia na jumuia 

zao. Kuhusu sauti za lugha, herufi, maana ya maneno, thamani ya kusoma na kuandika na kadhalika

Aidha walimu lazima wawe na busara katika namna ya kuyatumia maarifa hayo ili 

kuleta mabadiliko katika ufundishaji na ujifunzaji da